среда, 12 августа 2009 г.

Aiakartiberia90

A       

 

        aiaqarTiiberia

                            

             

                       

 

 

 

                           Seadgina naTela fofxaZem

 

                                  

        

 

 

 

 

 

 

 

 

                            Tbilisi. saqarTvelo

                                    2009

 

 

xSirad qveyndeba werilebi, romelSic iTxoven Cveni saxelmwifos moxseniebas aiad an kolxeTad qarTul da yvela ucxour enaze. xSirad mifiqria mec am sakiTxze, radgan georgiad Cveni saxelmwifosa da amerikis qveynis georgiis//jorjiis (sTeiT niSnavs saxelmwifos) moxsenieba kompiuterebsac ki uSlis xels muSaobaSi da Secdomebs aSvebinebs. aiaqarTiiberia Sesaferad mimaCnia Cveni mravalaTaswlovani saxelmwifos qarTul//aiaqarTiiberiul da   yvela sxva enaze mosaxsenieblad. amitom vuwode am krebuls aiaqarTiiberia. drois gaTvaliswinebiT sworad SevarCie, radgan aia uZvelesi da uZvirfasesi saxelia Cveni qveynisa, Cveni ZvelTaZveli RvTaebis saxelic aris( aia aris anqis//enqis meore saxeli lursmnuli damwerlobiT moRweuli masalis gaTvaliswinebiT). qarTi aiasTan SedarebiT gviandeli saxelia da ixsenieba Zv.w. XVII saukunidan mainc, albaT, ufro adrec. iberia saxeliT ixsenieba Cveni qveyana mraval ZvelTaZvel teqstSi da misi miviwyeba mosawoni ar aris. aiaqarTiiberia saxelwodeba mTlianad moicavs, Cemi TvalTaxedviT, suanmargalebis//suanmegrelebis mier daarsebul aias, qarTus, iveriis//iberiis, kolxeTis, lazeTis, WaneTis mTel miwa-wyals uZvelesi xanidan dRemde. aia aweria kabis Sua welze ZvelTaZvel dros gamosaxul medea mefe-qals. im suraTze vazis mwife mtevnebiT daxunZluli samefo kverTxiT aris asaxuli. TbilisSi mTaze dadgmul qarTveli qalis//dedis Zegls daamSvenebs amgvari samefo kverTxi da mefe-qal medeas saxelis miniWeba. pirvel rigSi ki sayovelTaod warmosaCenia aiaqarTiiberiis diadi mefis aietis//aieTis saxe. farTod aRsaniSnia yovelwliurad aia dResaswauli.//aioba. is gazafxulzea da soflebSi dRemde uwyvetad grZeldeba misi aRniSnvis Cveuleba. aia re, baia re, baias swors Tanafa re-gvaxsenebs margaluri leqsi: jer aia dResaswaulia, kviris Tavze baia dResaswaulia (baia gazafxulis maxarobeli yviTeli yvavilia), kidev erTi kviris Semdeg Tanafa anu aRdgomis dResaswauliao.  

erisa da saxelmwifos saxeli qarTi, qarTveli, saqarTvelo. sityva saqarTvelos Ziria qarTi, magram Cakargulia sityvaSi saqarTvelo da TvalsaCino ar aris maTTvis, visac es ar Seuswavlia. amis gamo saxelwodeba saqarTveloze umjobesia sityva qarTi, rogorc eris, ise saxelmwifos saxelad. 2007 wels TbilisSi rusTavelis gamzirze gamomcemloba samSoblos mopirdapire mxares kedelze gaakres feradi plakati, romelzec sityvaSi muqi asoebiT iyo gamoyofili art(ucxourad mxatvrobas, zogjer xelovnebas niSnavs) da saqarTvelos nacvlad saqartvelo ewera. plakati exeboda  xelovnebis sakiTxze TbilisSi Casatarebel RonisZiebas. saxelwodeba saqarTvelosadmi aseTi agdebuli damokidebuleba ar aris mosawoni da dasagmobia, radgan vinmem SesaZloa Cveni mravalaTaswlovani qveynis saxelSi kart-i gamoyos da banqos saTamaSod waaqezos xalxi, rac pirvel umsgavsobaze uaresi mkrexeloba iqneba. saqarTvelo( inglisurad Tu vityviT, saqarTvelo, rusulad, sakartvelo) SedarebiT gviandeli saxelwodebaa Cveni saxelmwifosi. kerZod, CemTvis cnobilia misi moxsenieba qardunia//qardu saxeliT Zv.w. XVII saukunidan misi mefeebis werilebiTa da warwerebiT. arsebobs misi diadi mefis, gurigalcos gamosaxuleba saxelmwifo sabeWdavze Warmagi, TeTrwvera, sandomiani saxis, swori nakvTebis mqone mamakacad. savarZelze zis, win mcire magidaa, mis iqiT dgas axalgazrda grZelkabiani qali. didi warweraa lursmnuli damwerlobiT, magram ver amovikiTxe. suraTi gadmoviRe o. gurneis wignidan. qveyana qardunias am mefes samegobro xelSekruleba hqonda gaformebuli qveyana misras( misreTi, misiri, misiria, igive Zveli egvipte) faraosTan da erTgulad icavda. gurigalcos vaJma, qardunias mefem burnaburma es Seaxsena weriliT im faraos, amenxotev III-is vaJs, romelsac XIX saukuneSi mkvlevarebi qu-aTenad ixseniebdnen, amJamad ki eqn-aTenad. mamebis megobruli urTierTobis gagrZelebis niSnad qardunias am mefem isurva farao eqn-aTenas  asulze daqorwineba da qarduniaSi misi gadedofleba. burnaburisaTvis es TviT faraos SeuTavazebia, magram Semdeg ki piroba miuviwyebia. burnaburis Sexsenebaze moswera, rom es Znelia, radgan manamde misi qveynis arc erTi batoniSvili ar gaTxovila sxva saxelmwifoSi. burnaburma upasuxa, rom farao//mefe iyo eqnaTena da misi neba gadamwyveti unda yofiliyo. faraos uWirda asulis Sors gaTxoveba, radgan manamde eqvsi asulidan, vinc nefertitisagan hyavda, oTxi Savi WiriT uceb daexoca, rasac Zlier dardobda. Wiri misiriaSi Seitana ucxoeTis gemze mokalaTebulma Tagvma da didi msxverpli gamoiwvia. burnaburis daJinebam gaWra da nefertitisa da eqnaTenas erTi asuli qardunias dedaqalaq kolxa//kalxuSi gadmosaxlda, iq, sadac mdinare diglaTis( SemdgomSi ewoda tigr//tigros) Sua welia. is qalaqi saukuneTa Tu aTaswleulTa manZilze iyo qveyanis dedaqalaqi. mis nangrevebSi arqeologebma ipoves nilosis auzis mosaxleobis kulturis ramdenime nimuSi. qalaq kolxas navsadgurSi  arqeologebma 1994-ian wlebSi moipoves CaZiruli navi, romelzec aRmoaCines nefertitis saxeliT aRbeWdili Zveli nivTi. am da sxva nivTebiT daaskvnes, rom nefertitis dros is navi//gemi nilosis auzidan Camovida da moiyvana naTesavebi kolxas dedoflis mosanaxuleblad. aqve vityvi, rom saxelganTqmuli nefertiti nilosis mxareSi arc dabadebula da arc aRzrdila. daibada qardunias CrdiloeTiT mimdebare qveyana miTanSi. is mefe TuS-ratis  asulia. ToTxmeti wlisa gaaTxoves misirSi//misiriaSi faraos vaJze. vidre patarZali amaliT gzaSi iyo, farao gardaicvala da misi vaJi-nefertitis saqmaro batoniSvili, gaxda farao da Casvlisas daxvda. nefertiti misiriis saxelmwifo sadidebelSi//himnSi iwodeba faraos Zvirfas, sayvarel meuRled. faraos dedam SeinarCuna misiria qveyanis dedofloba. nefertiti gadedoflda mxolod dedamTilis gardacvalebis Semdeg. es iyo iqauri wesi. es wesi iyo xeTas samefoSic Tava-nanas anu samefos pirveli qalis Tanamdebobis miniWebisas. saxelwodeba miTani qarTuli sityvis mTianeTis Sesatyvisad mimaCnia. mose janaSvili am sityvas werda mitani saxiT da masSi arsebul ta-s miwad, aqedan ki, qveyanad miiCnevda, radgan qarTul sityvaSi talaxi miwad, niadagad miaCnda ta. mose janaSvilis mravali migneba aRiarebisa da farTod gavrcelebis Rirsia. man safuZvlianad Seiswavla lursmnuli damwerloba, amas aTwleulebi Sealia da Seadgina sumerul-axalqarTuli, aseve, miTanur-axalqarTuli leqsikoni, xaldeur-axalqarTuli leqsikoni germanulenovani, rusulenovani gamokvlevebisa da Tavisi didi codnis safuZvelze. is naSromebi gamouqveynebelia da wavikiTxe misive xeliT gadawerili xelnaweri wignebis saxiT xelnawerTa centrSi TbilisSi 2009 wlis 5-26 ivliss. Tvis bolos samuSao darbazi daiketa erTi TviT sazafxulo Sesvenebis gamo. mxolod ramdenime teqstis wakiTxva da dafaseba movaswari. manamde mose janaSvilis am kuTxiT saqmianobaze araferi msmenoda. aramcTu farTo sazogadoebam, aramed dargis saqveynod aRiarebulma specialistebmac ki araferi ician am kuTxiT mis saqmianobaze. arada, misi naazrevis droulad gamomzeureba xels Seuwyobda mSvidobas, agvacilebda omebsa da sisxlisRvras regionSi da mimdebare mxareebSi, radgan saukeTesod da samarTlianad warmoaCina mTeli ZirZveli saqarTvelo: suanebis, margalebis, maT Soris, lazebis,Wanebis mier aTaswleulebis manZilze arsebuli samefoebis ganfenilobis mTavari sakiTxi: xmelTaSua zRvis aRmosavleTi sanapirodan aRmosavleTiTa da Crdilo-aRmosavleTiT mimdebare vrceli midamos CaTvliT, kerZod, kaspiis tba-zRvis dasavleTiT mdebare kavkasisa da am tbis samxreT-aRmosavleTiT mimdebare kavkasis anu orive kavkasis CaTvliT. m. janaSvilis xelnawerSi amovikiTxe, rom mdinare tigris//tigrosis Zveli saxeli diglaT, formiT, dijlaT, ixsenieba SoTa rusTavelis vefxistyaosan-Si. ubedurebis gamo mtirali moqmedi gmiris cremlebis mdinare Sedarebulia did mdinare dijlatTan. vefxistyaosanSi( 1937 wlis gamocemaSi) gakvriT ixseniebian qurdni: saomrad movidnen qurdnio. qarTulSi qurdi niSnavs sxvisi qonebis mparavs. xsenebul teqstSi ki qurdi mparavs ki ara, Cems erovnebas niSnavso, ganacxada vefxistyaosanis wignis saiubileo, pavle ingoroyvas xelmZRvanelobiT 1937 wels  gamoqveynebuli teqstis erT-erT ucxour enaze misi 1938 wels Sesrulebuli Targmanis( mTargmneli 1945 wels gardaicvala) 2009 wels gamoqveynebuli wignis redaqtorma g. anyosma. Targmani daibeWda TbilisSi, antiqarTuli suliskveTebiT savse naira gelaSvilis xelmZRvanelobiT arsebuli “kavkasiis saxlis” saxeliT, germaneli kerZo pirisadmi Txovnis Sedegad miRebuli TanxiT.  g. anyoss lursmnuli damwerloba da literatura Seuswavlia Tbilisis universitetSi. 1937 wlis Semdegdroindel vefxistyaosanSi taeps qurdebis omze aRar beWdavdnen, radgan gviandel yalb CanarTad aRiares. mogaxsenebT, rom qurj-ad ixseniebdnen arabebi qristian qarTvelebs, xolo danarCen qarTvelebs ki qurT-ad//qurd-ad. es Sevityve inglisurenovani erTi gamokvleviT aTiode wlis winaT. es ganmarteba Tavis mxriv sazogadoebas gaacno arabuli enis mcodne goCa jafariZem TbilisSi sajaro biblioTekaSi 2008 wels wakiTxul Tavis moxsenebaSi; kerZod, rom Sua saukuneebis arabul xelnawerebSi aRbeWdili sityva qurT qarTvels niSnavda. XIX-XX saukuneebSi rusul da sxva ucxour enebze mTargmnelebi qarTvelis aRmniSnvel sityva qurTs Targmnidnen araqarTvel qurTad(da ara qarTvelad) sityva qurTis Sinaarsis damaxinjebuli, Secvlili mniSvnelobiT da ase iqna SemoRebuli sityva qurTis araqarTulad, araqarTvelad gagebis mimarTulebao. vnanob, rom axalgazrdobisas ver mivxvdi imis aucileblobas, rom arabulenovani teqstebis qurT//qurd-is sxva enebze Targmnisas Sinaarsis gayalbebis SemTxvevebi mekvlia da gamomeqveynebinao. axla sadRa mcaliao. es sakiTxi sagangebod gamosamzeurebelia da warmosaCenia, radgan sityva qurT-is axal, gayalbebul gagebazea agebuli evraziaSi kidev erTi didi axali omis gamowvevis ucxouri gegma. es qarTveli eris ZirZveli miwa-wyalis didi nawilis kidev metad gapartaxebas, mosaxleobis Jletas  gamoiwvevs da am mosalodnel ubedurebas simarTlis warmoCeniT unda daupirispirdes wesieri adamianebis sazogadoeba msoflioSi. davubrundeT gansaxilvel sakiTxs. qveyana qardunia lursmnuli damwerlobiT ixsenieba qardu saxiTac. misi dedaqalaqi kalxu//kolxa daaarsa gmirma mefem anmarem, romelsac SemdgomSi ucxoeli mTargmnelebi maTi enisa da damwerlobis naklovanebaTa Sedegad, nimrodad da nebroTad ixseniebdnen. uzustobas iwvevda is, rom maTs enebSi ar werdnen xmovanebs, arc sasven niSnebs. anmare//nimrods rom moesurvebina, Tavis daarsebul qalaqs Tavis saxels TviTonve uwodebda, cxadia. ase ar moiqca da kolxa uwoda, riTac SeZlebisdagvarad ukvdavhyo saxeli kolxa. aseTi mowiwebis erTaderT mizezad mimaCnia anmare//nimrod//nebroTis kolxoba//kolxeloba//margaloba//suanoba //qaTveloba. am daskvnis Semdeg ver virwmuneb ruseTis imperatoris karze Tu sadme sxvagan qarTvelebis mtrebis mier Seryvnili da gadakeTebuli im teqstis sandoobas, siswores, romelsac qarTlis cxovreba-d ixsenieben xolme., dedanSi ki sxva saTauri aweria: cxoreba qarTuelTa da mefeTa maTTa. is savsea  qarTvelebis salanZRavi ucnauri da cru masaliT. qarTveli mas ar dawerda. dedaqalaqad kolxas//kalxus, didi xnis Semdgom, sxva qalaqi, ninia//ninevia amjobines. kidev ganvlo didma xanma da mefe asurnasirfalma Tavisi dedaqalaqis ninia//nineviidan kalxuSi gadatana isurva. Zveli kalxus sasaxleebi, taZrebi, nagebobebi aRarafrad vargodneno, werda. xalxi, Tanxebi moizida da ganaaxla kalxu. es ise didad eama, rom aTdRiani zeimi gadaixada. aTiaTasobiT warmomadgeneli miiwvia mravali kuTxidan, qalaqidan, dasaxlebidan; axali sazeimo tansacmeliT, yoveldRiurad abazanis miRebiT, ufaso sasmel-saWmeliT uzrunvelhyo yvela stumari da saCuqrebiT gaistumra Sin. qveyana qardunias arsebobis Sesaxeb lursmnuli damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi icoda mose janaSvilma, qalde qveyanad, saqarTvelod miiCnevda. es mosazreba ramdenime xelnawer wignSi aRbeWda da daurTo Tavisi Sedgenili ruqac, sadac qardunia Zv.w. meore aTaswleulSi mTels mesopotamiaSi aRbeWda. misi mimdebare vrceli midamoc CrdiloeTiT naxevarkunZul aias//yirimis naxevarkunZulis CaTvliT, qarTi//qarTveli//kolxi eris ZirZvel samSoblod miiCnia da aRiara. es sworia da veTanxmebi. 1967 wels lursmnuli damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi qardunias arseboba aRniSna disertaciaSi TbilisSi Tengiz SaraSeniZem. qalaqad da ara saxelmwifod miiCnia. qarTTan, saqarTvelosTan misi raime kavSiri ar uxsenebia disertaciaSi, xolo ra moxda disertaciis ganxilvisas, dasva Tu ara vinmem es sakiTxi, ar vici, ar veswrebodi, imJamad vswavlobdi da am dargs ar vicnobdi. momdevno aTwleulebSi kidev ufro minavlda TbilisSi sityva qardunias lursmnuli damwerlobiT aRbeWdili teqstebis xseneba da aravisagan msmenia. ganvlo xanma da TbilisSi gavrcelda internetis sistema. 1994 wlidan is TandaTan xelmisawvdomi gaxda sorosis fondis centrSi da, Semdeg, Tbilisis sajaro biblioTekaSi( amJamad saqarTvelos parlamentis ilia WavWavaZis saxelobis biblioTeka ewodeba). davinteresdi sityva qardu//qarTuze msoflioSi arsebuli masaliT; gamoviZaxe internetis saSualebiT sityva qardu laTinuri anbaniT da amoizida qardunias mefeTa werilebi Zv.w. meore aTaswleulisa: gurigalcos, burnaburis, qadaSmanis da sxvaTa. wavikiTxe maTi momowera faraoebTan, Sevityve, rom nefertitis dabadebis saxelia TaTu, xolo nefertiti sadedoflo saxelad uwodes nilosispira qveyana misiriaSi//nisiriaSi Casaxlebis Semdgom. am masalas gavecani ramdenime ucxouri qveyanis inglisur- da frangulenovani masaliT, ufasod xelmisawvdomad, risTvisac CemTvis ucnob mraval adamians madlobas vuZRvni: gamokvlevebis Semdgenlebs, teqstis amkrefebs, mesuraTeebs, rukebis mxazvelebs, internetiT gamomqveyneblebs-yvelas. maTi muxlCauxreli Sromis Sedegad Sevityve Cemi saqarTvelos saxelmwifos ZvelTaZveli warsuli da misi Zveli saxeli-qardunia, misi ZvelTaZveli mefeebis saxelebi da maTi saqmianobis miRwevebi. am codniT aRWurvili daveswari istoriis institutSi mimdinare yrilobas, romelzec ganixileboda guram yoranaSvilis wignaki, romelSic uCioda da gmobda im Tbilisel mkvlevarebs, vinc miiCnevda, rom saqarTvelos saxelmwifos sami aTasi weli Seusrulda 2003 wels da es izeima respublikam. daujereblad, usafuZvlod Tvlida Zv.w. pirvel aTaswleulSi ellinuri da lursmnuli damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi naxsenebi diaoxisa da kolxas qarTvelebis saxelmwifod aRiarebis SesaZleblobas. g. yoranaSvilis wignakSi//broSuraSi ewera, rom farnavazamde qarTvelebs saxelmwifo ara hqondaT da diaoxi, kolxa ar iyo qarTuli, aramed, raRac sxva, araqarTuli warmonaqmni iyo. dasabuTebulad Seedava ramdenime mkvlevari. mariam lorTqifaniZem iqve waikiTxa moxseneba sadavo sakiTxze. moxsenebis bolo nawilis kiTxvisas gavugzavne, gadavawode orwinadadebiani Cemi teqsti, sadac vwerdi, rom didi arqeologis, leonard vullis mier  1956 wels londonSi gamoqveynebul wignSi ‘miviwyebuli samefo’ aris ruqa, sadac mTeli SuamdinareTi aris qardunia; rom is saqarTvelod mimaCnia da vTxove sazogadoebas am cnobis gaTvaliswineba. ruqis asli vaaxle da xalxiT gadaWedil darbazSi myof orasze met adamians uCvena kaTedridan. darbazidan oTar lorTqifaniZem Cailaparaka, rom l. vulli cnobili arqeologi iyo. wamodga grigol giorgaZe( lursmnuli damwerlobisa da am damwerlobiT aRbeWdili literaturis maswavlebeli Tbilisis ivane javaxiSvilis saxelobis universitetSi, da ganacxada yvelas gasagonad, rom qardunia namdvilad ixsenieba ZvelTaZvel teqstebSi, magram mas qarTvel erTan da saqarTvelosTan kavSiri ar aqvs, is ar iyo saqarTvelo, iq ar cxovrobdnen qarTvelebi. is qardunia sxva, ucxouri qveyana iyo. dainteresda rukis momtanis vinaobiT, ikiTxa, Tu veswrebodi sxdomas. es sakiTxi saqarTveloSi mxolod or adamians gvainteresebso, Tqva, riTac gamaoca. teqstebSic ixsenieba qardunia da isini gamoqveynebylia mravaljer, ganacxada man. sxdomis damTavrebisTanave gavecani da vTxove literaturis miTiTeba, sadac, misi sityviT, ixsenieba qveyana qardunia. Sempirda moZiebas. samiode kviris Semdeg samecniero RonisZiebaze micno, gulis jibidan amoiRo Tavisi xeliT gadawerili nawyvetebi qarduniaze literaturis miTiTebiT da Tavisi daskvniT, rom lursmnuli damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi naxsenebi qardunia ar aris qarTulTan, qarTvelurTan raimeTi dakavSirebuli da romeliRac araqarTveli eris saxelmwifo iyo; rom SemTxveviTia damTxveva, msgavseba im ZvelTaZveli saxelmwifo qarduniasi da qardu//qarTveli, saqarTvelo saxelwodebisa. erTmaneTTan dakavSireba SeuZleblad miiCnia. es arafers niSnavso, Tqva. misi xelnaweri Sevinaxe. misi naTqvami da naweri ar davijere, antiqarTul gamoxdomad miviCnie, misi araqarTveli germaneli iudeveli nacimbirali dedis zemoqmedebad miviCnie da amitom kvleva kidev meti mondomebiT ganvagrZe. maSin aravis uxsenebia mose janaSvilis xelnaweri wignebi, sadac dawvrilebiT aris ganxiluli qardunias, qaldes, mitanis, katbadukas, xiTis//xeTas kolxuroba//qarTuloba. mose janaSvilis erTi gamokvleva mqonda mxolod wakiTxuli: ‘abxazia i abxazci’, sadac abxazebad absua enaze Tu dialeqtze metyveli pirebi hyavda miCneulni. kargad vicodi, rom afxazi Cveulebrivi qarTvelia, umTavresad, margali//megreli. afxazeTi qarTvelebis RviZli nawilis kuTxuri saxelia. afxazebis mSobliuri ena qarTulia da araqarTuli afxazuri ena arasodes arsebula bunebaSi da ar arsebobs dRes. wigni daviwune. Afxazur enad moskovis mTavrobam da mis mier daniSnulma saqarTvelos xelisuflebam da mecnierebaTa akademiis xelmZRvanelebma gamoacxades romeliRac mcire uvxouri tomis narCenis metyveleba. mose janaSvili antiqarTvelad miviCnie da SeviZule. misi aRaraferi  wavikiTxe da ar vicodi, rom hqonia sayuradRebo, marTali gamokvlevebic. 2009 wlis ivlisSi wavikiTxe qeTevan genebaSvilis sakandidato disertacia mose janaSvilze. iq gakvriT iyo dasaxelebuli misi sumerul-qarTuli leqsikoni, romelic mis arqivSia xelnawerTa centrSi. mivedi xelnawerTa centrSi, sadac 1981 wels xelSekrulebis safuZvelze arqeografiulad davamuSave mixeil TamaraSvilis ucxoenovani arqivis didi nawili. wavikiTxe misi arqivis aRweriloba, SevarCie ramdenime teqsti da sulmouTqmelad vikiTxe ramdenjerme. amasobaSi ociod dRe gavida da centris samkiTxvelo erT Tveze meti xaniT daketes 26 ivlisidan. vin ebrZvis qarTi//qarTveli eris warsuls? vin akninebda da Cqmalavda, ugulvelyofda misi ZirZveli vrceli miwa-wyalis Sesaxeb arsebul sabuTebs, maTs Soris, mose janaSvilis gamokvlevebs? istoriis institutis direqtori giorgi qsenofontovi, erovnebiT elini( rusulad Tu vityviT, grek). ormoc wels gadacilebuli iyo, rodesac ruseTSi disertaciis dacvis Semdeg TbilisSi ori kaci Camohyva moskovidan, raTa wesis darRveviT, misTvis qarTuli gvari meliqiSvili da erovneba qarTveli mieniWebina Tbilisis saTanado dawesebulebas. istorikosebi ar aRiarebdnen mis qarTvelobas da Zveleburad qsenofontovad ixseniebdnen. es aRbeWdilia saqarTvelos radios Zveli Canawerebis masalaSi, romelic drodadro qveyndeba radioTi. sakandidato disertacia  qsenofontovis gvariT aqvs daculi, pirad saqmeSi erovnebad miTiTebuli aqvs ‘berZeni’. SemdgomSi gvaric Secvlilia da erovnebad qarTvelia aRniSnuli. “Tavsa axliT vervin iSobs”. adamiani ibadeba mSoblebis erovnebis Sesatyvisi erovnebiT. misi Secvla –gadakeTeba uTavbolobas iwvevs da arsad ar unda xdebodes. g. qsenofontovma dabadebis welic gadaikeTa, Seimcira, raTa saqarTveloSi dadgenili asakis zRvaris miRwevis Semdegac darCeniliyo direqtorad, kerZod, istoriis institutis direqtorad da gaegrZelebina antiqarTuli saqmianoba. istorikosma guram yoranaSvilma masobrivi saSualebebiT warmoaCina, rom g. qsenofontovma gardacvlili TanamSromelis piotr uSakovis naSromi gaasaRa Tavis gamokvlevad da samecniero xarisxi am danaSaulebrivi saSualebiT moipova. G. qsenofontovis antiqarTuli saqmianobis mavneblobaze lursmnuli damwerlobisa da sumeruli literaturis mkvlevari mixeil wereTeli aRSfoTebiT werda saqarTvelos respublikis erT sofelSi Tavisi gardacvlili Zmis meuRles munxenidan 1960 wels; iq cxovrobda imJamad, saqarTvelos damoukidebeli respublikis dapyrobis Semdeg ruseTis wiTeli jaris mier. samecniero yrilobaze Sexvedria germaniaSi g. qsenofontov-meliqiSvils da gasaubrebia, rogorc egona, qarTvel adamians, amdenad, rogorc imedovnebda, qarTuli saqmis gulSematkivars. ukiTxavs, Tu romeli soflidan iyo misi ojaxi da uTavbolo pasuxiT mimxvdara, rom qarTuli gvari meliqiSvili misTvis fandi, Tejiri iyo, raTa antiqarTuli saqme SeniRbulad ekeTebina. mixeilMwereTeli SiSobda, rom aRmosavleTmcodneobis dargSi moRvawe Tavisi ZmisSvili gogia//giorgi wereTeli giorgi qsenofontovs, imave dargis akademoss, raime xifaTs ar gadaeyara da misi sicocxle safrTxeSi ar Caegdo.. ufrTxildi mag mavne kacs, qsenofontovs; araferi avnos gogias. Tavad ici, rom maseTi pirovnebebi yovelgvar danaSauls kadruloben da bedaveno, werda Zmis cols. giorgi wereTelic aRmosavleTmcodneobis dargSi muSaobda. ai, xsenebuli werilis Sinaarsi: munxeni, 4 seqtemberi. 1960 weli. maro, albaT axla dabrunebuli iqmnebi Telavidan da gwer pasuxs Sens werilzed. me ar var kargad da amitom Senc momiteve Cemi najRabni da es mcire werili. damCemda saSineli Tavis tkivilebi, sul loginSi vwevar, 24 saaTidan TiTqmis 16 saaTs. amas ara eSveleba. Zalian davberdi da mwuxarebamac momtexa. Cems kuTvnil wignebs anu biblioTekas rac Seexeba, Seni mteri ar aris, me magiT veRar visargeblo. kidevac rom meRirsos mad yofna, mainc ver visargebleb, radganac Zala aRar Semwevs gonebrivi muSaobisa. amitom jobia gogiam( ZmisSvilma) gadaitanos Tavis binazed da mas hqondes da isargeblos. iq bevri ram aris misi dargisa da gamoadgeba. aba vis unda davutovo, gogias meti vinRa damrCa Cemiani da natamali. mere, roca dro iqmneba, Tu unda, gadasces akademias, Torem rad minda an saxeli Cemi da an sxva ram. rodesac qsenofontovis wigni wavikiTxe, eg misi “napadlecari”, maSinve Semomivida gonebaSi eWvi, rom is meliqiSvili ar unda yofiliyo. namdvili meliqiSvili imas ar dawerda. axla ki vici, vinc yofila eg uRirsi, magram ar ifiqro, rom an maSin mwyenodes misi “padlecoba” an axla mwyindes. yvelas rac dagviweria am saganzed, yvelaferi dabeWdilia. awi, visac ainteresebs, naxavs, Tu vis ra gaukeTebia. magan ra unda damaklos! netavi sxva mwuxareba ar mawamebdes. amitom, gTxov, uTxra gogias, daanebos Tavi mag oxers, viRacaa. Cemi gulisTvis nu Relavs. meSinia kidec, araferi dauSavos muxanaTma, xom ici, eg xalxi daundobelia. aq erTma ukve sakadrisi pasuxi gasca qsenofontovs da misi namdvili vinaobac gaamJRavna. gogias didi madloba uTxari, rom Tavisi patara qalisaTvis ubeduri dedaCemis saxeli maia daurqmevia. momwere male, Tu SesZeli, rogor gaatare zafxuli TelavSi, an Tu ici rame iseTi, raic mowerad Rirs, da momikiTxe yvelani siyvaruliT, Senianebica da Cemianebic. iyav kargad. Cemi Svilis-SvilisTvis Tu raime gaqvs dasatovari, Seinaxe. Tavis droze gaiRebT albaT. gwers mixako. ”-muxanaTi, flidi, moRalate, antiqarTveli-ase daaxasiaTa giorgi qsenofontov-meliqiSvili imave dargSi( lursmnuli damwerlobiT aRbeWdili ZvelTaZveli masalis kvleva, Targmna) moRvawe mixako//mixeil wereTelma. axla vnaxoT, rogor dagmo g. qsenofontovis saqmianoba da Tviseba qsenofontovis TanamSromelma istorikosma guram yoranaSvilma. saqarTvelos dedaqalaq TbilisSi gazeTSi gamoaqveyna werili. daasaTaura mravlismetyvelad: akademikosi, romelic sul cruobs. saqarTveloSi rom crupentelobis dargSi Cempionati( Sejibri) Catardes, eWvi ar mepareba, rom masSi akademikos giorgi meliqiSvils toli ar eyoleba. am niWiT igi marTlacda didadaa dajildoebuli. amas emateba Sesaferisi socialuri( sazogadoebrivi), kerZod, samecniero garemo( TanamSromlebisa da zemdgomebis-mecnierebaTa akademiis xelmZRvanelebis wre igulisxmeba n.f.), romelSic misma talantma ( gamorCeulma niWma) friad farTo gasaqani hpova. faqtia, rom giorgi meliqiSvili ar sjerdeba Tavisi aRniSnuli didi niWis gamovlenas cxovrebaSi, maT Soris, istoriisa da eTnografiis institutis direqtoris postze( Tanamdebobaze) da amiT mecnierebaSic uxvad sargeblobs. Tu dainteresdebiT, amasTanave, logikuri da kritikuli azrovneba odnav mainc Tu giWriT da CaxedavT mis nawerebs, dainaxavT, rom, Turme, magaliTad, erTi mxriv, qarTvelebi aborigenebi( ZirZveli eri) vyofilvarT Cveni dRevandeli miwa-wylisa, magram, meore mxriv, amave teritoriaze sul sxva xalxebi (indoevropelebi, xuritebi, vainaxebi, daRestnuri modgmis xalxebi, afxaz-adiReelebi (da protoxeTebi)) cxovrobdnen. erTi mxriv, qveyana diaoxi xuritebiT dasaxlebuli qveyana yofila, xolo meore mxriv, qarTvelTa gaerTianebasac warmoadgenda Turme. sasperebi TiTqos qarTveluri modgmisa iyvnen, magram amasTanave, qsenofontovi SaviT TeTrze, xSirad wers, rom isini xuritebi iyvnen, da ase Semdeg. ubedureba isaa, rom am “mecnierul” abdaubdas saTanadod ver acnobiereben araTu rigiTi mkiTxvelebi, aramed qarTveli akademikosebi, wevr-korespondentebi, mecnierebaTa doqtorebi da misTanani. rogorc cnobilia, giorgi meliqiSvils Secvlili aqvs gvari, saxeli, erovneba, magram, Cvenda samwuxarod, amiT qarTuli samSoblos siyvarulis, erTgulebisa da erovnuli TviTSegnebis TvalsazrisiT mas araferi SeuZenia. misi zemoaRniSnuli saxis niWiereba amiT ar SeCerebula. igi dRemde gvarwmunebs, rom dabadebulia 1918 wlis 30 dekembers misi 80 wlis iubilesaTvis. magram g. meliqiSvili amjeradac tyuis: igi dabadebulia ara 1918, aramed 1915 wels. gTavazobT amis damadasturebel dokumentebs (sabuTebs), romlebic saqarTvelos mecnierebaTa centralur ( mTavar) arqivSi( sacavSi) moviZieT”-wers guram yoranaSvili. werils axlavs sami saarqivo sabuTis fotoasli, sadac garkveviT ikiTxeba, rom misi gvaria qsenofontovi, dabadebulia 1915 wlis dekemberSi, rom misi erovnebaa berZeni. mSoblebis sazogadoebrivi mdgomareobis safexuri aRniSnuli aqvs ase: moqalaqeTa wridan. 1939 wels daamTavra stalinis saxelobis Tfilisis saxelmwifo universitetis fakulteti da dargi istoriisa. mesame sabuTia misi xeliT naweri avtobiografia, sadac weria: me, giorgi aleqsandres Ze qsenofontovi, davibade 1915 wlis 30 dekembers qalaq TbilisSi mosamsaxuris ojaxSi. 1931 wels davamTavre q. Tbilisis 23-e arasruli saSualo skola-amis Semdeg ori weli 1931-33w.w. vswavlobdi industriul teqnikumSi, Semdeg ki 1933-35w.w. Tbilisis 14-e srul saSualo skolaSi, romelic davamTavre 1935 wels. imave 1935 wels Cavabare misaRebi gamocdebi Tbilisis saxelmwifo universitetSi da Caricxul viqeni aRniSnuli….. . g. qsenofontovi didxans iyo TbilisSi istoriis institutis direqtoris moadgile, Semdeg ki, direqtoris-niko berZeniSvilis gardacvalebisTanave, direqtorad dainiSna. aseTi direqtori rom samsaxurSi mamuliSviluri suliskveTebiT gulanTebul niWier mkvlevarebs arc miiRebda da arc daawinaurebda, aSkaraa.


Комментариев нет:

Отправить комментарий